فاصله کانونی (PD) چیست و چطور می تونی خودت اندازه گیریش کنی؟
فاصله کانونی یا PD چیه اصلاً؟
یه کم در مورد PD و چرا مهمه
بیا یه لحظه تصور کن داری برای اولین بار عینک سفارش می دی. می ری عینک فروشی، کلی مدلای خوشگل می بینی، یکی رو انتخاب می کنی، اما فروشنده یهو می گه: «فاصله کانونی یا PD ت چنده؟» توام با یه نگاه پر از علامت سوال می گی: «چی؟ PD دیگه چیه؟» نگران نباش، من اینجام که ساده و صمیمی برات توضیح بدم!
فاصله کانونی یا همون PD (مخفف Pupillary Distance) یعنی فاصله بین مرکز مردمک دو تا چشمات، وقتی داری مستقیم به یه نقطه نگاه می کنی. این فاصله رو با میلی متر می سنجن و برای ساخت عینک طبی یا عینک آفتابی خیلی مهمه. چرا؟ چون اگه لنز عینک درست روبروی مردمکات نباشه، انگار داری از یه پنجره کثیف به دنیا نگاه می کنی! ممکنه چشات خسته بشن، سرت درد بگیره، یا حتی موقع راه رفتن تعادلت بهم بخوره.
یه داستان کوتاه برات تعریف کنم. چند وقت پیش یکی از مشتریام، که اسمشو می ذارم علی، اومد مغازه و گفت: «این عینک جدیدم انگار داره اذیتم می کنه. همش سرم گیج می ره!» وقتی نسخه عینک و PD شو چک کردم، دیدم PD ای که براش ثبت کردن 2 میلی متر اشتباهه. یه تغییر کوچولو، اما همین باعث شده بود چشاش اذیت بشن. بعد از اصلاح PD، علی گفت انگار دنیا رو دوباره واضح می بینه! حالا می فهمی چرا اندازه گیری PD این قدر جدیه؟
این موضوع برای عینک های پیش رونده یا دوکانونی حتی حساس تره. این عینکا مثل یه گوشی هوشمندن؛ چندتا کار رو همزمان انجام می دن (دید دور، نزدیک، و میانی). اگه فاصله مردمک چشم درست تنظیم نشه، انگار داری با یه گوشی هنگ کرده کار می کنی! تازه، PD فقط برای عینک نیست. تو هدست های واقعیت مجازی (VR) یا حتی دوربین های حرفه ای هم مهمه، چون باید لنزا دقیقاً با چشمات هم راستا باشن.
انواع PD: بینوکولار و مونوکولار
خب، حالا که فهمیدی PD چیست، بذار یه کم ریزتر بشیم. فاصله کانونی دو نوع اصلی داره:
- PD بینوکولار: این یعنی فاصله بین مرکز مردمک چشم راست تا مردمک چشم چپ. معمولاً برای بزرگسالا بین 54 تا 74 میلی متره و برای بچه ها 43 تا 58 میلی متر. این عدد برای عینک تک کانونی که یه کار ساده انجام می دن (مثلاً فقط برای دید دور) کافیه.
- PD مونوکولار: این یکی فاصله هر مردمک تا خط وسط بینیت (وسط صورتت) رو می سنجن. مثلاً ممکنه PD مونوکولار چشم راستت 31 میلی متر و چشم چپت 30 میلی متر باشه، که جمعشون می شه PD بینوکولار. این نوع برای عینک های پیش رونده یا عینکای پیچیده تر خیلی مهمه، چون صورت همه آدما کاملاً قرینه نیست.
یه مثال بزنم. فرض کن داری برای عینک پیش رونده PD می سنجی. اگه PD مونوکولار درست نباشه، وقتی می خوای کتاب بخونی، انگار لنز داره باهات لج می کنه و نمی ذاره متنو واضح ببینی. برای همین، متخصصای عینک سازی همیشه این جزئیات رو جدی می گیرن.
چی رو PD تأثیر می ذاره؟
فکر می کنی فاصله کانونی همیشه ثابته؟ نه بابا، یه چندتا چیز می تونه روش اثر بذاره:
- سن: بچه ها چون صورتشون هنوز در حال رشده، PD شون کوچیکتره. مثلاً PD یه بچه 6 ساله شاید 45 میلی متر باشه، ولی وقتی بزرگ بشه، می رسه به 60 میلی متر.
- شکل صورت: اگه صورتت یه کم نامتقارن باشه (که برای خیلیا این جوریه)، ممکنه PD مونوکولار هر چشمت فرق کنه. اینجاست که اندازه گیری PD دقیق حسابی به کار میاد.
- طرز نشستن: اگه موقع اندازه گیری فاصله کانونی سرتو کج کنی یا درست نشینی، عدد اشتباه درمیاد. باور کن یه بار یه مشتری داشتم که چون سرشو کج کرده بود، PD ش 3 میلی متر خطا داشت!
- ابزار: اگه از ابزار حرفه ای مثل پوپیلومتر استفاده کنی، خیالت راحته. ولی اگه با یه خط کش معمولی بخوای PD بگیری، باید حسابی حواست جمع باشه.
- نور محیط: نور کم باعث می شه مردمکات گشاد بشن و پیدا کردن مرکزشون سخت تر بشه. پس همیشه تو نور خوب اندازه گیری فاصله مردمک چشم رو انجام بده.
چطور می تونی PD رو اندازه بگیری؟
برو پیش اپتومتریست، خیالت راحت!
اگه می خوای خیالت از اندازه گیری فاصله کانونی راحت باشه، بهترین راه اینه که بری پیش یه اپتومتریست یا متخصص بینایی سنجی. اینا ابزارای خفنی دارن که کارو حسابی دقیق می کنن. دو تا ابزار اصلیشون اینان:
- پوپیلومتر: این یه دستگاه باحاله که انگار از فیلم های علمی-تخیلی اومده! با نور و حسگر، فاصله مردمک چشم رو با دقت 0.5 میلی متر می سنجن. تو فقط باید به یه نقطه ثابت نگاه کنی، دستگاه خودش بقیه کارو می کنه. برای عینک های پیش رونده یا کسایی که چشماشون حساسه، پوپیلومتر بهترین انتخابه. یه بار یه مشتری اومد که عجله داشت و گفت: «نمی خوام با دستگاه، سریع خط کش بنداز!» ولی وقتی نتیجه پوپیلومتر رو دید، گفت: «وای، این که انگار جادو کرد!»
- خط کش PD: این یکی ساده تره، یه جور خط کش مدرج که علامت های خاص داره. اپتومتریست خط کش PD رو می ذاره رو پل بینیت و با نگاه کردن به مردمکات، فاصله کانونی رو می خونه. دقتش از پوپیلومتر کمتره، ولی اگه درست استفاده بشه، بازم جواب می ده. من خودم گاهی برای مشتریایی که عجله دارن، از خط کش PD استفاده می کنم، ولی همیشه چند بار چک می کنم که خطا نره.
اپتومتریست ها معمولاً اندازه گیری PD رو چند بار تکرار می کنن تا مطمئن بشن عدد درست دراومده. یه وقتایی هم Distance PD (برای دید دور) و Near PD (برای دید نزدیک) رو جداگونه می گیرن، چون وقتی به چیزای نزدیک نگاه می کنی، مردمکات یه کم به هم نزدیک تر می شن (حدود 2-3 میلی متر).
خودت تو خونه PD رو اندازه بگیر
حالا اگه نمی تونی بری پیش اپتومتریست یا می خوای برای خرید عینک آنلاین یه تخمین از PD داشته باشی، نگران نباش! چند تا روش ساده هست که تو خونه می تونی اندازه گیری فاصله مردمک در خانه رو انجام بدی. فقط یه کم حوصله و دقت می خواد.
روش خط کش و آینه: ساده و دم دستی
این روش مثل یه بازی باحاله که خودت می تونی انجامش بدی. چی لازم داری؟ یه خط کش میلی متری، یه آینه، و یه دوست که کمکت کنه (اگه نداری، خودتم می تونی مدیریت کنی).
- برو جلوی آینه، خط کش رو بگیر زیر چشمات، طوری که صاف باشه.
- صفر خط کش رو بذار زیر مرکز مردمک چشم راستت.
- حالا با چشم راستت به مردمک چشم چپت تو آینه نگاه کن و ببین مرکزش کجای خط کشه. این می شه PD بینوکولار تو.
- چند بار این کارو تکرار کن (مثلاً 4-5 بار) و میانگین بگیر که خطا کم بشه.
یه نکته باحال: نور اتاق باید خوب باشه، وگرنه مردمکات گشاد می شن و انگار داری تو مه دنبال یه نقطه می گردی! یه بار یکی از دوستام سعی کرد این کارو تو نور کم انجام بده، آخرش PD ش 5 میلی متر خطا داشت و کلی خندیدیم!
حواست باشه:
- سرت کاملاً صاف باشه، وگرنه انگار داری نقشه گنج اشتباه می کشی.
- اگه دوستت کنارته، ازش بخواه خط کش رو نگه داره یا عدد رو بخونه.
- برای Near PD، به یه چیزی تو فاصله 30 سانتی متری (مثل نوک خودکار) نگاه کن و مراحل رو تکرار کن.
نرم افزارهای موبایلی: تکنولوژی به کمکت میاد
اگه حوصله خط کش و آینه نداری، نرم افزار اندازه گیری PD مثل یه دستیار باهوشه که کارو برات راحت می کنه. اپ هایی مثل PD Meter یا EyeMeasure با دوربین گوشیت فاصله کانونی رو می سنجن.
- یه اپ معتبر دانلود کن (حواست باشه از فروشگاه اصلی باشه).
- معمولاً باید یه کارت (مثل کارت بانکی) رو پیشونیت بذاری تا اپ مقیاس درست رو بفهمه.
- گوشیتو بگیر جلوی صورتت، سرت صاف باشه، و به دوربین نگاه کن.
- اپ خودش PD بینوکولار و گاهی PD مونوکولار رو بهت نشون می ده.
یه تجربه بامزه: چند وقت پیش یکی از مشتریام با اپ PD گرفت و اومد مغازه گفت: «فکر کنم گوشیم منو گول زده!» وقتی چک کردیم، دیدیم چون کارت رو کج گذاشته بود، عدد یه کم اشتباه دراومده بود. پس دستورات اپ رو جدی بگیر!
این روش برای خرید عینک آنلاین خیلی خوبه، ولی اگه عینک حساسی مثل پیش رونده می خوای، بهتره بری پیش متخصص.
چند تا نکته برای اینکه خطا ندی
می خوای اندازه گیری PD مثل یه حرفه ای انجام بشه؟ این نکاتو یادت بمونه:
- نگاهت ثابت باشه: برای Distance PD به یه نقطه دور نگاه کن، برای Near PD به یه چیز نزدیک. چشماتو نچرخون، وگرنه انگار داری دنبال پروانه می گردی!
- چند بار امتحان کن: حداقل 3-4 بار اندازه گیری فاصله مردمک چشم رو انجام بده و میانگین بگیر.
- نور خوب: تو نور کم مردمکات گشاد می شن و پیدا کردن مرکزشون سخت می شه. یه لامپ روشن کن!
- صاف بشین: اگه سرت کج باشه، انگار داری از یه زاویه اشتباه عکس می گیری.
- ابزار درست: خط کش خراب یا اپ غیرمعتبر می تونه کل زحماتتو به باد بده.
PD تو عینک چه نقشی داره؟
چرا PD اشتباه دیدتو خراب می کنه؟
فکر کن لنز عینک مثل یه پنجره ست. اگه این پنجره درست جلوی چشمات نباشه، انگار داری از یه گوشه کج و کوله به بیرون نگاه می کنی. فاصله کانونی تعیین می کنه که مرکز لنز کجا باشه. اگه اندازه گیری PD درست نباشه:
- تاری دید: مخصوصاً تو لبه های لنز، انگار همه چیز یه کم محوه.
- خستگی چشم: چشات باید هی زور بزنن که درست ببینن، و این یعنی خستگی و سردرد.
- سرگیجه: یه بار یه مشتری داشتم که چون PD عینک آفتابیش اشتباه بود، موقع رانندگی حس می کرد جاده داره موج می زنه!
- دوبینی: تو موارد شدید، ممکنه یه شیء رو دوتا ببینی، که اصلاً حال خوبی نیست.
برای همین، وقتی عینک می سازی، فاصله مردمک چشم باید مثل یه نقشه دقیق باشه.
PD تو عینکای خاص
عینک های پیش رونده و دوکانونی مثل ماشینای لوکسن؛ باید همه چیز دقیق تنظیم بشه. تو این عینکا، PD مونوکولار خیلی مهمه، چون لنز چندتا ناحیه داره (برای دور، نزدیک، و وسط). اگه PD یه کم جابه جا بشه، انگار داری با یه ماشین بدون بالانس رانندگی می کنی!
مثلاً، یه مشتری داشتم که عینک پیش رونده خریده بود، ولی چون PD مونوکولار درست تنظیم نشده بود، می گفت: «وقتی می خوام روزنامه بخونم، انگار دارم تو تونل راه می رم!» وقتی PD شو اصلاح کردیم، گفت انگار دنیا رو دوباره کشف کرده!
خرید عینک آنلاین و PD
این روزا خرید عینک آنلاین حسابی مد شده. ولی یه چالش بزرگش اینه که باید خودت فاصله کانونی رو بدونی. خیلی از سایتا (مثل Zenni یا Warby Parker) ازت می خوان PD تو وارد کنی. اگه ندونی، یا باید بری اپتومتریست یا خودت با خط کش و اپلیکیشن دست به کار بشی.
یه داستان بامزه: یکی از دوستام برای خرید عینک آنلاین PD شو با خط کش گرفت، ولی چون عجله کرد، عدد اشتباه فرستاد. عینک که رسید، انگار داشت از یه دوربین شکسته نگاه می کرد! برای همین، یا وقت بذار دقیق اندازه گیری PD کن، یا برو پیش یه متخصص.